Một cuộc tàn sát môi trường của
chính quyền Hà Nội
'Dự án' chặt hạ 6.700 cây
xanh hàng loạt này đã vấp phải sự phản đối quyết liệt của mọi tầng lớp người
dân thủ đô Hà Nội. (Marianne Brown/VOA)
Tin liên hệ
Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên Môi trường lên tiếng về dự án đốn cây
xanh ở Hà Nội
Ông Bùi Cách Tuyến nhấn mạnh, đề án cải tạo cây xanh đô thị là cần
thiết nhưng phải lấy ý kiến công chúng và được tiến hành từng bước ‘hợp lý’ với
‘sự đồng thuận’ của nhân dân.
- Năm người Việt trộm hàng hiệu ở Thái Lan bị bắt
- Hai người Việt di dân bất hợp pháp bị bắt tại Malaysia
- Trung Quốc dừng dự án, sợ VN dùng làm ‘đường tấn công’
- Luật sư: Để tránh án oan cần thay đổi mô hình xét xử hiện
nay
25.03.2015
Những ngày vừa qua chính quyền Hà Nội đã tiến hành “dự án” chặt hạ
6.700 cây xanh lâu năm trên 190 tuyến phố, để lại những đường phố huơ huếch,
xém cháy dưới mặt trời. Ngay lập tức hành vi tàn sát cây xanh hàng loạt này đã
vấp phải sự phản đối quyết liệt của mọi tầng lớp nhân dân Thủ đô, đặc biệt của
giới trí thức và thanh niên, cho dù Mặt trận Tổ Quốc Việt Nam và Hội đồng nhân
dân từ phường tới thành phố được chế độ cộng sản hiện hành mô tả là “Tiếng nói
của dân” thảy đều im hơi lặng tiếng. Không nghi ngờ gì nữa, cuộc tàn sát môi
trường có tổ chức nói trên nếu được thực hiện trót lọt là nhát rìu khai tử cho
cái danh hiệu “Xanh, Sạch, Đẹp” của Thủ đô mà nhà cầm quyền thường vỗ ngực. Rõ
ràng là mất số lượng lớn cổ thụ thì sẽ không còn “xanh”, điều này tất dẫn tới gia
tăng ô nhiễm, tức mất “sạch” và một khi Hà Nội mất cả “xanh” lẫn “sạch” thì
không thể gọi là “đẹp”!
Chặt hạ cây xanh trái pháp luật
Đã có những văn bản pháp luật Việt Nam quy định từ nguyên tắc cho
đến chi tiết bảo vệ cây xanh đô thị. Đó là Luật bảo vệ môi trường, Luật Thủ đô
và Nghị định 64/2010/NĐ-CP của Chính phủ về quản lý cây xanh đô thị.
Nếu như Luật bảo vệ môi trường nêu ra nguyên tắc “Bảo vệ môi
trường là sự nghiệp của toàn xã hội, quyền và trách nhiệm của cơ quan nhà nước,
tổ chức, hộ gia đình, cá nhân” thì Luật Thủ đô tại Khoản 1 Điều 14 ghi rõ
“nghiêm cấm chặt phá cây xanh”. Bên cạnh đó, với quy định “Quản lý và bảo vệ
môi trường Thủ đô được thực hiện theo nguyên tắc phát triển bền vững gắn với
việc duy trì các yếu tố tự nhiên, văn hóa và lịch sử ở Thủ đô” tại Khoản 1 Điều
này cây xanh ở Thủ đô được bảo vệ một cách toàn diện. Thực vậy, những hàng cổ
thụ của Hà Nội tự bao giờ đã đi vào thơ, vào nhạc. “Đường Láng thơm bạc hà,
canh giới/ Ôi trăng soi trên lá xà cừ…” ( Đêm
trăng đường Láng, thơ Xuân Diệu); “Nhớ phố thâm nghiêm rợp bóng
cây, tiếng ve ru những trưa hè…”(Nhớ
về Hà Nội, ca khúc của Hoàng Hiệp), “Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội
vàng, cây bàng lá đỏ, nằm kề bên nhau…” (Nhớ
mùa Thu Hà Nội, ca khúc của Trịnh Công Sơn); “Em ơi, Hà Nội phố, ta
còn em mùi hoàng lan, ta còn em mùi hoa sữa…” (Em ơi Hà Nội phố, ca khúc của Phú
Quang)…Tóm lại, những hàng cổ thụ đã đi vào tiềm thức của người Hà Nội và vì
vậy hẳn nhiên trở thành một phần của văn hóa và lịch sử của chốn kinh kỳ. Nói
cách khác, cây xanh lâu năm không chỉ là văn hóa vật thể mà còn là văn hóa phi
vật thể của Hà Nội.
Tính đến tác động môi trường, văn hóa, lịch sử của cây xanh trong
các văn bản luật nói trên, Nghị định 64/2010/NĐ-CP về quản lý cây xanh đô thị
quy định khá kỹ những loại cây phải bảo tồn và những trường hợp cây có thể bị
chặt hạ, dịch chuyển.
Thủ đô Hà Nội vốn nổi tiếng vì
nét đẹp cổ kính với những ngõ phố rợp cây xanh bóng mát, trong số này có nhiều
loại cây được xem là ‘di sản’ lâu đời.
Theo Khoản 6 Điều 2 Nghị định thì “Cây cổ thụ là cây thân gỗ lâu
năm được trồng hoặc mọc tự nhiên, có độ tuổi tối thiểu 50 năm hoặc cây có đường
kính từ 50 cm trở lên tại chiều cao 1,3 m của cây”. Tiếp đó, theo Khoản 7 của
Điều này thì cùng với cây quý hiếm, cây được liệt kê trong sách đỏ thực vật
Việt Nam, cây được công nhận có giá trị lịch sử văn hóa, cổ thụ được xếp vào
“cây được bảo tồn”. Đồng thời Khoản 1 Điều 14 Nghị định quy định rất rõ các
điều kiện cho việc chặt hạ, dịch chuyển cây xanh đô thị. Đó là: a) Cây đã chết,
đã bị đổ gãy hoặc có nguy cơ gãy đổ gây nguy hiểm; b) Cây xanh bị bệnh hoặc đến
tuổi già cỗi không đảm bảo an toàn và c) Cây xanh trong các khu vực thực hiện
dự án đầu tư xây dựng công trình.
Những bức ảnh trên các phương tiện truyền thông đại chúng cho ta
thấy tuyệt đại đa số các cây đã bị đốn đều là cổ thụ còn sống, không bị bệnh,
tức không thuộc diện bị chặt hạ đã được Nghị định 64/2010/NĐ-CP quy định. Như
vậy “dự án” chặt hạ 6700 cây xanh của chính quyền Hà Nội là chà đạp pháp luật
một cách trắng trợn. Thực ra, hành vi tàn sát môi trường đô thị có tổ chức và
có quy mô lớn chưa từng thấy này bắt nguồn từ một hành vi phản pháp luật khác.
Đó là chính quyền Hà Nội cố tình bỏ qua người dân khi lập kế hoạch chặt phá cây
xanh trên diện rộng. Chính Phan Đăng Long, Phó Trưởng ban tuyên giáo thành ủy
Hà Nội đã thẳng toẹt trước công luận là “chính quyền chặt cây không cần phải
hỏi dân!” Vậy vai trò của người dân trong quản lý cây xanh được pháp luật quy
định như thế nào?
Ngoài nguyên tắc “Bảo vệ môi trường là sự nghiệp của toàn xã hội, quyền
và trách nhiệm của cơ quan nhà nước, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân” được nêu
trong Luật bảo vệ môi trường như đã đề cập, Điều 6 Nghị định 64/2010/NĐ-CP quy
định chính quyền “hướng dẫn người dân và cộng đồng dân cư tham gia chăm sóc,
bảo vệ cây xanh đô thị” và Khoản 2 Điều 13 vẫn của Nghị định này tiếp tục quy
định “Mọi tổ chức và cá nhân, hộ gia đình có trách nhiệm chăm sóc, bảo vệ cây
xanh đô thị”. Như vậy, người dân có trách nhiệm chăm sóc, bảo vệ cây xanh đô
thị đương nhiên có quyền biểu quyết về mọi đề xuất chặt hạ chúng.
Cần nói thêm rằng tất cả cây xanh nơi công cộng là tài sản công và
hơn thế nữa với tư cách là môi trường sống, liên quan mật thiết đến cuộc sống
hàng ngày của người dân, từ sức khỏe cho đến tình cảm, thẩm mỹ như Khoản 1 Điều
14 Luật Thủ đô đã đề cập. Do đó, cứ cho là không có các quy đinh pháp luật nói
trên thì việc chặt hạ cây xanh nhất thiết phải lấy ý kiến của người dân, đặc
biệt ý kiến của các nhà khoa học về môi trường, các nhà nghiên cứu văn hóa,
lịch sử.
Tham nhũng là nguyên nhân
Tuyệt đại đa số các cây đã bị đốn
đều là cổ thụ còn sống, không bị bệnh, tức không thuộc diện bị chặt hạ.
Từ trước tới nay luôn có một công ty 100% vốn Nhà nước chuyên lo
về cây bóng mát ở Hà Nội, đó là Công ty trách nhiệm hữu hạn Nhà nước một thành
viên công viên cây xanh (gọi tắt là Công ty công viên cây xanh) trực thuộc UBND
thành phố Hà Nội. Theo Quyết định 197/2004/QĐ-UB của Chủ tịch UBND thành phố Hà
Nội, công ty này với vốn điều lệ là 48 tỷ đồng có chức năng “Quản lý, duy trì,
tôn tạo và xây dựng mới các công viên, vườn hoa, cây bóng mát của Thành phố” và
“Kinh doanh xuất nhập khẩu hoa, cây cảnh, cây bóng mát”. Như vậy, việc đốn cây,
trồng cây thay thế và di chuyển cây bóng mát là trách nhiệm của Công ty công
viên cây xanh. Thế nhưng, việc đốn 6700 cây xanh và trồng cây thay thế lại được
giao cho các công ty tư nhân do UBND Hà Nội thuê thực hiện. Sự vô lý cùng cực này
chứng tỏ không có nhu cầu khách quan để chặt hạ một số lượng cây xanh lớn đến
như vậy bởi nếu để Công ty công viên cây xanh đảm trách việc chặt hạ chúng thì
có khác nào nói Công ty được nuôi bằng tiền Nhà nước chỉ để chăm sóc, quản lý
cây xanh này là ăn hại. Cũng cần khẳng định rằng ngay cả trong trường hợp chính
quyền Hà Nội nhận được tài trợ từ xã hội cho việc chặt cây thuộc diện phải chặt
hạ và mua cây trồng thay thế thì điều này không đương nhiên buộc chính quyền Hà
Nội loại bỏ Công ty công viên cây xanh mà thuê công ty tư nhân. Đơn giản là dù
tài trợ đến từ xã hội thì số tiền đó thuộc tài chính công mà đã là tài chính công
thì chính quyền Hà Nội giao việc cho công ty công ích mà ở đây là Công ty công
viên cây xanh về nguyên tắc là giải pháp tiết kiệm cho ngân sách thành phố nhất
bởi công ty tư nhân hoạt động vì lợi nhuận và vì vậy giá thuê sẽ cao hơn. Còn
nếu chính quyền Hà Nội nghi ngờ tính hiệu quả của chính “con đẻ” của mình thì
tốt nhất là cho đấu thầu giữa Công ty công viên cây xanh và các công ty khác
bao gồm các công ty tư nhân.
Vấn đề đặt ra là động cơ nào khiến chính quyền Hà Nội “biến công thành
tư” này? Hỏi tức trả lời: chỉ có thể là tham nhũng! Thực vậy những người lập
“dự án” giao các công ty tư nhân chặt hạ cây xanh là để biến cây xanh là tài
sản công thành tài sản của các công ty này nhằm được chia chác từ siêu lợi
nhuận từ bán gỗ cây bị đốn, hay được “lại quả” theo ngôn ngữ dân gian đương
đại. Lẽ dĩ nhiên trong trường hợp đó số lượng cây xanh bị đốn phải là con số
cực lớn thì các công ty tư nhân mới bõ làm và đó là bản chất của “dự án” 6700
cây xanh phải chết của chính quyền Hà Nội. Con tính “biến công thành tư” hay
tham nhũng này vẫn được chính Phan Đăng Long, Phó Trưởng ban tuyên giáo thành
ủy Hà Nội gián tiếp thừa nhận khi công khai khẳng định doanh nghiệp (tư nhân)
bỏ tiền ra chặt cây thì sẽ quyết định làm gì với cây đã đốn. Nghĩa là “lấy mỡ
nó rán nó” theo cách nói của người xưa!
Xà cừ chiếm một số lượng lớn trong danh sách cây xanh bị khai tử
và là loại cây bị đốn trước tiên hẳn là một bằng chứng rõ ràng của tuyệt chiêu
“lấy mỡ nó rán nó”. Thực vậy, gỗ xà cừ đang rất có giá vì được sử dụng để làm
đồ mỹ nghệ, thậm chí được
xử dụng để giả gụ là loại gỗ quý hiếm trong bối cảnh rừng đã “đóng”. Điều này giải
thích vì sao đường Nguyễn Chí Thanh được mệnh danh “con đường đẹp
nhất Việt Nam” bởi rợp bóng của gần 100 xà cừ cổ thụ đã phẳng như đường băng
máy bay chỉ sau có vài ngày thực hiện “dự án”. Đó là chưa nói không loại trừ
trong 6700 cây bị khai tử kia có nhiều cây sưa cổ thụ có giá tới hàng trăm tỷ
đồng mỗi cây. Chủ tịch Hà Nội Nguyễn
Thế Thảo quê ở Bắc Ninh và cũng từng là chủ tịch tỉnh này, nơi có các làng nghề
gỗ mỹ nghệ nổi tiếng như Đồng Kỵ, hẳn quá biết giá trị của loại các loại gỗ
đó...
Ngoài ra, lời nói dối trắng trợn của chính quyền Hà Nội về vụ đốn
cây xanh chỉ càng chứng minh tham nhũng là nguyên nhân. Phát biểu trong cuộc
họp báo chiều 20/3 vừa qua, Phó Chủ tịch Hà Nội Nguyễn Quốc Hùng cho rằng việc
chặt ồ ạt cây xanh là do “sự nôn nóng của các nhà tài trợ” trong đó có các
doanh nghiệp VPBank, Vingroup và Bình Minh. Thế nhưng các nhà tài trợ này đều
cho biết họ chỉ góp tiền, góp sức ủng hộ Thủ đô trồng cây mới, chứ không hề
biết, không tham gia và không hưởng lợi gì từ việc chặt hàng loạt cây trên
đường phố trong những ngày qua. Ông Trần Tuấn Việt, đại diện VPBank, khẳng
định: “Những nhà hảo tâm hoàn toàn không có động cơ để ‘nôn nóng chặt cây’”.
Suy cho cùng, tham nhũng trong vụ đốn cây nằm ngay trong cách thức
tổ chức bộ máy chính quyền Thủ đô. UBND Hà Nội tại Quyết định số 6541 ngày 15/12/2009
quy định Sở xây dựng tham mưu về xây dựng vừa tham mưu về quản lý cây xanh lại
vừa tham mưu về chọn nhà thầu chặt hạ cây. Nói cách khác là trao cho cơ quan
này quy chế “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Thành thử Sở xây dựng không ngần ngại
vạch ra các tuyến xây dựng đè lên các tuyến cây xanh để có cớ triệt hạ cây xanh
nhằm lấy gỗ đem bán theo kiểu “nhất cử lưỡng tiện” thì mới là lạ!
Ngoài ra, pháp luật về quản lý Nhà nước về cây xanh vừa thừa lại
vừa thiếu cũng dẫn tới cây xanh làm mồi cho tham nhũng.
những hàng cổ thụ của Hà Nội tự
bao giờ đã đi vào thơ, vào nhạc.
Khoản 1 Điều 3 Nghị định 64/2010/NĐ-CP quy định: “Chính phủ thống nhất
quản lý cây xanh đô thị”. Tiếp đó Khoản 1 Điều 20 Nghị định quy định: “Bộ Xây dựng thống
nhất quản lý nhà nước về cây xanh đô thị”. Chưa hết, Khoản 1 Điều 21 lại quy
định: “Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thống nhất quản lý cây xanh các đô thị trên địa
bàn tỉnh”. “Thống nhất quản lý” tức là quản lý được thu về một đầu mối. Thế
nhưng như ta đã thấy, có đến 3 “đầu mối” quản lý cây xanh, điều này tất dẫn đến
tình trạng quản lý bị thả lỏng hay “vô chính phủ” trong quản lý cây xanh.
Trong khi đó, cơ quan Nhà nước tưởng như không thể thiếu được
trong quản lý cây xanh đô thị hay “lá phổi” của đô thị là cơ quan quản lý Môi trường
thì lại hoàn toàn vắng bóng trong việc quyết định “tồn tại hay không tồn tại”
của xanh. Cần phải khẳng định rằng cây xanh công cộng cho dù được Sở xây dựng
hay tổ chức khác trồng thì việc quản lý cây xanh phải là một chức năng của cơ
quan quản lý môi trường, cụ thể là của Sở Tài nguyên và Môi trường cũng như của
đơn vị chuyên trách là Công ty công ích công viên cây xanh. Tóm lại, không thể
coi cây xanh ở đô thị là nguồn khai thác gỗ, ai trồng thì người đó muốn chặt
lúc nào thì chặt. Không những thế, ngay từ khi quy hoạch đô thị nói chung, quy
hoạch cây xanh đô thị nói riêng, đã phải có sự tham gia của cơ quan quản lý môi
trường. Do đó, để bịt kín những lỗ hổng tạo cơ hội cho tham nhũng, Nghị định 64/2010/NĐ-CP
cần được sửa theo hướng sau:
Thứ nhất, bỏ quy định “Chính phủ thống nhất quản lý cây xanh đô
thị” và quy định “Bộ
Xây dựng thống nhất quản lý nhà nước về cây xanh đô thị” bởi chức năng của
Chính phủ, của cấp Bộ là ra chính sách, đề ra phương thức quản lý cây xanh để
cho cấp địa phương thực hiện chứ không phải làm thay cấp địa phương, đó chưa
nói trên thực tế Chính phủ không tài nào quản lý được tất cả cây xanh đô thị.
Thực ra quy định này tạo ra cơ chế ”xin-cho”, tức cái gì địa phương làm cũng phải
được Chính phủ, cho phép, buộc chính quyền địa phương phải “bôi trơn” hay nói
thẳng ra là hối lộ để Chính phủ hoặc đồng tình hoặc làm ngơ như một hình thức
bảo kê quyết định sai trái của chính quyền địa phương.
Thứ hai, bổ sung quy định: “Sở Tài Nguyên và Môi trường tham mưu
cho UBND cấp tỉnh về quy hoạch và quản lý cây xanh đô thị”.
Đến đây có thể có câu hỏi: Nếu UBND cấp tỉnh ra quyết định xâm hại
môi trường bất chấp phản đối của Sở Tài nguyên và Môi trường hoặc do Sở này
tham mưu sai thì Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường có bó tay? Hoàn toàn
không. Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường với tư cách giám sát thực thi
pháp luật và chính sách do bản thân các cơ quan này ban hành đương nhiên có
thẩm quyền yêu cầu UBND cấp tỉnh hủy quyết định trái pháp luật đó, thậm chí yêu
cầu các cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố hình sự những cá nhân liên quan đến
việc ra quyết định đó trong trường hợp quyết định đã gây ra hậu quả nghiêm
trọng.
Khởi tố “vụ án chặt cây xanh Hà Nội” – việc cần làm ngay
Theo báo “PetroTimes” ngày 20/3/2015 là ngày Chủ tịch Hà Nội
Nguyễn Thế Thảo tuyên bố dừng “dự án” trước sự phản đối mạnh mẽ của công luận trong
và ngoài nước, đã có khoảng 2000 cây xanh bị chặt phăng, một thiệt hại to lớn
cho Nhà nước cũng như cho người dân Thủ đô. Do đó khởi tố vụ án chặt cây xanh ở
Hà Nội theo Điều 281 Bộ Luật hình sự - Tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong
khi thi hành công vụ (Người nào vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác mà lợi
dụng chức vụ, quyền hạn làm trái công vụ gây thiệt hại cho lợi ích của Nhà
nước, của xã hội, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân) là việc các cơ quan
tiến hành tố tụng cần làm ngay, nhất là trong bối cảnh việc chặt hạ cây vẫn
điềm nhiên diễn ra, như thể không có tuyên bố dừng của người đứng đầu chính
quyền thành phố.
Vấn đề còn lại là xác định hình phạt cho những kẻ đã gây ra thiệt
hại nói trên. Theo Thông tư liên tịch số 02/2001 của VKSND Tối cao - TAND Tối
cao - Bộ Công an - Bộ Tư pháp, hành vi gây thiệt hại từ 50 triệu đồng trở lên
là nghiêm trọng, từ 500 triệu đồng trở lên là rất nghiêm trọng, từ 1,5 tỉ đồng
trở lên là đặc biệt nghiêm trọng. Vậy đốn ngã 2000 cây xanh mà giá trị trung
bình là hàng chục triệu đồng mỗi cây chỉ tính gỗ, không kể giá trị vô hình là
bóng mát thì đã có đủ căn cứ để khởi tố những kẻ liên quan đến việc ra quyết
định chặt cây xanh ở Hà Nội theo Khoản 3 Điều 281 (Phạm tội gây hậu quả rất
nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ mười năm đến mười
lăm năm).
Để chuẩn bị cho “vụ án chặt cây xanh Hà Nội”, ngay từ bây giờ
người dân Thủ đô cần tích cực thu thập chứng cứ bằng cách quay phim, chụp ảnh tất
cả các địa điểm nơi cây xanh bị chặt hạ và tất cả các tổ chức và cá nhân tham
gia chặt hạ chúng cũng như sẵn sàng đứng ra làm chứng trong quá trình tố tụng.
Đó là những gì mà người viết bài này, một Người Hà Nội và luôn đau đáu về Hà
Nội, mong muốn, không chỉ để giữ lại một môi trường trong sạch mà còn để loại
bỏ thứ ô nhiễm nguy hại nhất – độc đoán và tham nhũng!
Tác giả là một nhà hoạt động bảo vệ môi trường, đã từng tham gia đấu
tranh chống xây khách sạn tại Công viên Thống nhất ở Hà Nội và kiện Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng do đã quyết định cho khai thác bauxite tại Tây Nguyên, hiện là
học giả tại Đại học George Washington, Hoa Kỳ.
Các bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
Các bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment